Rotator Cuff Sendromu

Rotator cuff sendromu, omuz ağrısının sık görülen nedenlerini kapsayan bir “şemsiye tanı”dır. Bu tanı, omuzun etrafını saran rotator cuff tendon grubunu etkileyen çeşitli sorunları içerir.

Bu şemsiyenin altında en sık görülen durumlar arasında subakromiyal sıkışma (impingement) sendromu, tendinit, omuz bursit ve parsiyel ya da tam kat rotator cuff yırtıkları yer alır. Yaşa bağlı yıpranma (dejeneratif değişiklikler), tekrarlayıcı baş üstü kol hareketleri ve ani travmalar bu sorunların gelişiminde önemli rol oynar.

Bu yazıda, rotator cuff sendromunun nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri ve hem ameliyat dışı hem de cerrahi tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı bilgi bulabilirsiniz. 

Rotator cuff tendonlarında tam kat yırtık yoksa, uygun bir tedavi planı ile çoğu hasta ameliyata gerek kalmadan ağrısız ve işlevsel bir omuza kavuşabilir.

Rotator Cuff (Omuz Manşeti) Nedir?

Rotator cuff, omuz ekleminin etrafını saran dört önemli kas ve tendon grubunun ortak adıdır. Bu yapılar omuzun hem stabilitesini sağlar hem de kolun kaldırılması ve döndürülmesi gibi hareketleri mümkün kılar. Rotator cuff’ı oluşturan kas ve tendonlar şunlardır:

• Supraspinatus: Kolun yana doğru kaldırılmasını başlatır.

• Infraspinatus: Kolun dışa (external) doğru döndürülmesini sağlar.

• Teres Minor: Infraspinatus’a yardımcı olarak kolun dışa döndürülmesinde rol alır.

• Subscapularis: Kolun içe (internal) döndürülmesini sağlar.

Bu kasların tendonları, humerus adı verilen kol kemiğinin başına yapışır ve birlikte omuz başını eklem içinde sabit tutan dinamik bir manşet oluşturur. Bu yapı, omuzun her yöne rahatça hareket edebilmesini sağlarken, aynı zamanda çıkmasını da önler.

Rotator cuff yapıları oldukça işlevseldir ancak aynı zamanda zayıf halkalardır. Özellikle tekrarlayıcı hareketler, yaşa bağlı dejenerasyon ve anatomik faktörler nedeniyle bu yapılar kolaylıkla zedelenebilir veya yırtılabilir.

Rotator Cuff Sendromu Belirtileri

Rotator cuff sendromunun en yaygın belirtisi omuz ağrısıdır. Bu ağrı genellikle omuzun ön ve dış kısmında hissedilir ve kol yukarı kaldırıldığında, özellikle de baş üstü hareketlerde ağrı artar.

Gece ağrısı ve ağrılı yatış pozisyonu da sık görülen şikâyetlerdendir. Bazı hastalarda omuz hareketlerinde kısıtlılık, güçsüzlük ve “tıkanma hissi” de görülebilir.

Yaygın belirtiler şunlardır:

• Baş üstü aktivitelerde ağrı (örneğin perde takma, saç tarama)

• Gece omuz üzerine yatarken uyanma

• Kol kaldırma ve rotasyon hareketlerinde zorlanma

• Özellikle dış rotasyonda veya içe döndürmede kuvvet kaybı

• Hareket sırasında omuzda çıtırtı ya da takılma hissi

Rotator Cuff Sendromu Neden Olur?

Rotator cuff sendromu tek bir nedene bağlı gelişmez. Çoğu zaman altta yatan birkaç faktör birlikte rol oynar:

1. Yaşa Bağlı Yıpranma(Dejenerasyon)

40 yaş ve üzerindeki bireylerde tendon yapısında doğal olarak meydana gelen zayıflamalar, yırtık riskini artırır. Bu tür yıpranma sonucu oluşan hasarlar “dejeneratif yırtık” olarak adlandırılır.

2. Tekrarlayıcı Hareketler

Sürekli baş üstü kol hareketi gerektiren mesleklerde (örneğin boyacılar, inşaat işçileri) ve bazı spor dallarında (yüzme, tenis, voleybol gibi) tendonlar sürekli zorlanır ve zamanla zarar görebilir.

3. Travma

Düşme ya da ani bir zorlanma sonucu rotator cuff tendonlarında ani yırtıklar meydana gelebilir. Bu durum daha çok genç yaş grubunda görülür.

4. Anatomik Faktörler

Bazı bireylerde akromion adı verilen omuz çatısının yapısı dar veya kemiksi çıkıntılı olabilir. Bu durum rotator cuff tendonlarına baskı yaparak subakromiyal sıkışma (impingement) sendromuna neden olabilir.

5. Kötü Postür ve Kas Dengesizlikleri

Omuz çevresi kaslarında zayıflık veya dengesizlik, tendonlar üzerine binen yükü artırarak aşırı kullanıma bağlı hasarı kolaylaştırabilir.

Rotator Cuff Sendromunda Tanı Yöntemleri

Rotator cuff sendromu tanısında hem klinik değerlendirme hem de görüntüleme yöntemleri birlikte kullanılır. Hastanın şikayetleri ve fizik muayene bulguları, tanı sürecinde ilk ipuçlarını verir.

Tanıda kullanılan başlıca yöntemler:

1. Fizik Muayene

Omuz hareket açıklığı, kas gücü ve ağrılı hareket yönleri değerlendirilir. Bazı özel testler (örneğin Neer testi, Hawkins testi, Empty Can testi) ile rotator cuff yapılarının durumu hakkında bilgi edinilir.

2. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

Rotator cuff tendonları ve çevre yumuşak dokular hakkında en detaylı bilgi MR ile elde edilir. Özellikle tam kat yırtık şüphesi varsa, MR görüntüleme ile yırtığın boyutu, yerleşimi ve tendon kalitesi net bir şekilde değerlendirilir.

Rotator Cuff Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Rotator cuff sendromunun tedavisinde ilk hedef ağrıyı azaltmak ve omuz fonksiyonunu geri kazandırmaktır. Tedavi süreci hastanın şikayetinin şiddetine, yırtığın büyüklüğüne ve günlük yaşamına olan etkisine göre belirlenir. Hafif vakalarda genellikle cerrahiye gerek kalmadan sonuç alınır.

İlk etapta istirahat, ilaç tedavisi ve fizik tedavi uygulanır. Bu yöntemlerle yanıt alınamazsa enjeksiyon tedavileri devreye girer. Tam kat yırtıklarda ya da uzun süredir devam eden şiddetli ağrılarda cerrahi gündeme gelir.

Rotator Cuff Sendromunda Ameliyat Dışı Tedavi Seçenekleri

Rotator cuff sendromunun çoğu vakasında, ameliyatsız tedavi yöntemleri ile başarılı sonuçlar alınabilir. Ancak eğer rotator cuff tendonlarında tam kat yırtık varsa bu yırtık ancak ameliyat ile tedavi edilebilir.

Tedavinin amacı ağrıyı azaltmak, iltihabı kontrol altına almak, hareket kabiliyetini geri kazandırmak ve tendonlara binen yükü azaltmaktır.

Ameliyatsız tedavi seçenekleri şunlardır:

1. İstirahat ve Aktivite Modifikasyonu

Ağrıyı artıran hareketlerden kaçınmak, tendonların iyileşmesine fırsat tanır. Ancak bu dönem uzun tutulmamalı, omuz donmasına (frozen shoulder) yol açacak hareketsizlikten kaçınılmalıdır.

2. Fizik Tedavi ve Egzersiz Programları

Fizyoterapistler eşliğinde uygulanan özel egzersizler sayesinde omuz çevresi kaslar güçlendirilir, omuz mekaniği düzeltilir. Skapular stabilite ve postür düzeltici egzersizler büyük önem taşır.

3. Ağrı Kesici ve Antienflamatuar İlaçlar

Non-steroid antienflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) ağrı ve ödem kontrolünde etkilidir. Mutlaka doktora danışılarak kullanılmalıdır. Ancak uzun süreli kullanım mide ve böbrek yan etkileri nedeniyle önerilmez.

4. Ultrason Eşliğinde Yapılan İğne Tedavileri

Subakromiyal bölgeye yapılan kortizon enjeksiyonları, bölgesel enflamasyonu azaltarak kısa sürede ağrıyı hafifletebilir. Doğru yere uygulandığında etkisi daha yüksektir. Tedaviye PRP (Platelet Rich Plasma) veya eksozom gibi rejeneratif enjeksiyonlar da eklenebilir.

5. Soğuk Uygulama

Akut dönemde soğuk uygulama ağrıyı azaltabilir.

Rotator Cuff Yırtıklarında Ameliyat Ne Zaman Gerekir?

Rotator cuff sendromunda çoğu hasta ameliyat dışı yöntemlerle iyileşebilir. Ancak bazı durumlarda ameliyat kaçınılmazdır. Özellikle tam kat yırtıklar ve uzun süreli ağrı-güç kaybı durumlarında cerrahi tedavi, omuz fonksiyonunun geri kazanılmasında önemli rol oynar.

Cerrahi genellikle şu durumlarda önerilir:

• Tam kat rotator cuff yırtığı saptanması

• 6 ay veya daha uzun süren ve tedaviye yanıt vermeyen şiddetli omuz ağrısı

• Güç kaybının günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek düzeyde olması

• Travmaya bağlı ani gelişen yırtıklar (özellikle genç bireylerde)

Günümüzde rotator cuff yırtıklarının onarımı çoğunlukla omuz artroskopisi ile, yani kapalı cerrahi teknikle yapılmaktadır. Bu yöntemde küçük kesilerden girilerek özel kameralar ve aletler yardımıyla tendon yırtığı tamir edilir. Hem kozmetik açıdan avantaj sağlar hem de iyileşme süreci açık ameliyata kıyasla daha kısa ve konforludur.

Rotator Cuff Sendromu Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci

Rotator cuff ameliyatı sonrası iyileşme süreci zaman alır ve sabır gerektirir. Ameliyat sonrası ilk birkaç hafta omuz askısı ile hareket kısıtlanır. Bu dönemde ağrının azalması ve dokuların iyileşmesi beklenir.

İyileşme sürecinde fizik tedavi çok önemlidir. Önce pasif egzersizlerle başlanır, sonra aktif harekete geçilir. Kas gücünün geri kazanılması 3-6 ayı bulabilir. Tam iyileşme ise çoğu zaman 6-12 ay arasında gerçekleşir.

Ameliyat Sonrası Aşamalar

• 0–4 Hafta:Omuz askısı kullanımı, pasif egzersizlerin başlanması, ağrı ve ödem kontrolü.

• 4–8 Hafta:Aktif yardımlı egzersizlere geçiş, hareket açıklığının artırılması.

• 8–12 Hafta:Kas güçlendirme egzersizlerine başlanması, omuz dayanıklılığının artırılması.

• 3–6 Ay:Fonksiyonel hareketlere dönüş, günlük aktivitelere uyum, hafif sporlara başlama.

• 6–12 Ay:Tam güçlenme, spor aktiviteleri ve ağır işlere güvenli dönüş.

Rotator Cuff Sendromu Egzersizleri

1. Pendulum (Sarkaç) Egzersizi: Yapılışı

Bu egzersiz omuzda gerginlik yaratmadan hareket kabiliyetini artırır.

Nasıl Yapılır:

1. Sağlam bir sandalyeye hafifçe yaslanın.

2. Yaralı kolunuzu serbest bırakın, yerçekimiyle sarkıtın.

3. Kolunuzu küçük daireler çizerek sallayın.

4. Saat yönünde 10, saat yönünün tersine 10 tekrar yapın.

5. Hareketi günde 2-3 set tekrar edin.

Uyarı:Keskin ağrı hissederseniz egzersizi durdurun. Yalnızca başlangıç aşamasında önerilir.

2. İzometrik Omuz Egzersizleri: Yapılışı

Kasları hareket ettirmeden güçlendirmeyi hedefler, özellikle ağrılı dönemlerde etkilidir.

Nasıl Yapılır:

1. Düz bir duvara sırtınızı yaslayın.

2. Kolunuzu vücudunuza 90 derece olacak şekilde yana doğru kaldırın.

3. Dirseğinizle duvara 5 saniye boyunca bastırın.

4. Sonra gevşeyin ve tekrar edin.

5. Her yönde 10 tekrar, günde 2 set önerilir.

Uyarı:Ağrı artarsa egzersizi bırakın. Güçlendirme aşamasında uygulanmalıdır.

Rotator Cuff Sendromu Nasıl Önlenir?

Rotator cuff tendonlarını korumak ve omuz sağlığını sürdürmek için bazı önlemler almak mümkündür. Özellikle sporcular ve baş üstü kol hareketlerini sık kullanan bireyler için önleyici stratejiler önem taşır.

Koruyucu öneriler:

• Omuz çevresi kaslarını güçlendiren düzenli egzersizler yapmak

• Skapular stabiliteye yönelik postür egzersizlerini ihmal etmemek

• Ani ve kontrolsüz yüklenmelerden kaçınmak

• Baş üstü aktivitelerde omuz mekaniğine dikkat etmek

• Aşırı yüklenme sonrası omuza yeterli dinlenme süresi tanımak

• Omuz ağrısı başladığında erken dönemde bir ortopedi uzmanına başvurmak

Sonuç

Rotator cuff sendromu, erken tanı ve kişiye özel tedavi ile büyük ölçüde kontrol altına alınabilir bir omuz problemidir. Ameliyatsız tedavi yöntemleri çoğu hasta için yeterli olurken, bazı durumlarda cerrahi müdahale kalıcı çözüm sağlar. Doğru zamanda doğru müdahale ile hem ağrıdan kurtulabilir hem de omuz fonksiyonlarınızı tam kapasiteyle geri kazanabilirsiniz.

Omuz ağrınız varsa geç kalmayın. Uzman değerlendirmesi ve etkili tedavi planlaması için Op. Dr. Utku Erdem Özer ile iletişime geçin. Sağlıklı bir yaşam, güçlü bir omuzla başlar.