İçindekiler
Kalça protezi, kalça ekleminin kireçlenme sonucu fonksiyonu bozulmasından dolayı bozulan yapıların çıkarılıp yerlerine protezler (implantlar) ile değiştirildiği oldukça başarılı bir ameliyattır. Dünyada en çok yapılan ortopedi ameliyatlarından biridir.
Kalça Protezi Ameliyatı Nedir?
Total kalça protezi, kalça ekleminin aşınmış, hasar görmüş veya hastalıklı olduğu durumlarda yapılan ameliyattır. Bu işlem sırasında, kalça eklemi içindeki hasarlı kemik ve kıkırdak dokuları çıkarılır ve yerine yapay bileşenlerle, yani protezlerle değiştirilir. Bu protezler genellikle metal, seramik ve plastik malzemelerden yapılmıştır. Total kalça protezi, ağrıyı tamamen ortadan kaldırmak, hareket kabiliyetini artırmak ve yaşam kalitesini iyileştirmek amacıyla yapılır.
Kalça Protezi Ameliyatı Hangi Hastalıklarda Yapılır?
Kalça protez ameliyatı aşağıdaki durumlarda yapılır:
Kalça Eklemi Kireçlenmesi (Koksartroz): Eklemlerde kıkırdak aşınması ve iltihaplanma ile karakterize, yaşa bağlı bir eklem hastalığıdır. Kalça eklem kireçlenmesi ya da kalça osteoartriti ya da koksartroz da deni. Üçü de aynı anlama gelir. Kalça ekleminde ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına neden olan bu durum, ağrı kesici ilaçlar, eklem içine yapılan enjeksiyonlar ve yaşam tarzı değişiklikleri ile başarılı bir şekilde yönetilemeyecek duruma gelince, kalça protez ameliyatı kaçınılmazdır.
Romatoid artrit: Bağışıklık sistemi tarafından eklemlere yönelik sürekli bir iltihap oluşturan kronik bir hastalıktır. Bu durum, eklem kıkırdağını ve kemik dokusunu tahrip eder. Ağır romatoid artrit vakalarında, kalça eklemine hasar veren iltihaplı dokuları ortadan kaldırmak ve hastanın hareket kabiliyetini yeniden kazandırmak için total kalça protez ameliyatı yapılır.
Kalçanın Avasküler Nekrozu: Kalça eklemini oluşturan yapılardan femur başında kemik dolaşımının kaybı nedeniyle kemik ve kıkırdak dokusunun ölümüne yol açan bir hastalıktır. Kalça ekleminde osteonekroz meydana geldiğinde, kemiğin ve eklem kıkırdağının yüzeyi bozularak ve eklem fonksiyonunu kaybedilir. İleri osteonekroz vakalarında, hasarlı kemik dokusunu çıkarmak ve eklemi yeniden yapılandırmak için total kalça protezi gerçekleştirilir.
Travma: Kalça ekleminde, eklem içi kırıklar veya kalça ekleminin çatısını oluşturan yapının kırıklarında, (asetabulum kırıkları) travmatik kalça çıkıkları sonrasında, kalıcı eklem kıkırdak hasarı olabilir. Bu da kalça ekleminde kireçlenmesine sebep olur. Hastanın zamanla ağrıları artar, yürüme kapasitesi düşer ve kalça protezi ameliyatı gerekir.
Doğumsal Kalça Çıkığı: Doğuştan kalça çıkığı erken fark edilemeyip, zamanında tedavi edilmez ise 20’li-30’lu yaşlarda kalça protezi ameliyatı gerekir. Bu durumlar, konservatif tedavilerle yönetilemediğinde, kalça eklem fonksiyonunu düzeltmek ve yaşam kalitesini artırmak için total kalça protezi yapılabilir.
Kalça Kireçlenmesi (Koksartroz) Olan Hastaların Kalça Protezi Ameliyatı Ne Zaman Yapılır?
Kalça eklemi kireçlenmesi olan hastaların en çok merak ettiği protez ameliyatını ne zaman olmalıyımdır. Eklem kıkırdağı kireçlenmesinin son aşamasında artık ameliyat dışı çözümlerin hiçbirinden hastalar fayda görmez ve ağrıları sürekli olup, hayat kaliteleri belirgin olarak bozulur. Gece uykudan uyandıran ağrılar, evin içinde dahi yürümede güçlük gibi yakınmalar, hastanın yaşından bağımsız olarak artık kalça protez ameliyatının zamanının geldiğini düşündürür.
Şiddetli Ağrı: Hastaların günlük yaşamlarını sürdürebilmesine engel olan ve istirahat halindeyken bile devam eden şiddetli ağrı durumlarında kalça protezi ameliyatı düşünülebilir.
İlaç Tedavisine Yanıt Alamama: Ağrı kesiciler, anti-inflamatuar ilaçlar ve diğer ilaç tedavilerine rağmen ağrı ve rahatsızlık devam ediyorsa, kalça protezi ameliyatı gerekebilir.
Hareket Kabiliyetinin Azalması:Kireçlenmeye bağlı olarak hastanın hareket kabiliyeti önemli ölçüde kısıtlanmışsa ve günlük aktiviteleri gerçekleştirmekte zorlanıyorsa, kalça protezi ameliyatı planlanır.
Ameliyat Dışı Tedavi Yöntemlerine Yanıtsızlık:Fizik tedavi, kilo verme, egzersiz programları ve eklem içi enjeksiyonlar ile ağrı ve hareket kısıtlılığı kontrol altına alınamıyorsa, kalça protezi ameliyatı uygun bir seçenektir.
Uyku problemleri:Ağrı nedeniyle uyku sorunları yaşıyorsa ve uyandığında dinlenmemiş hissediyorsa, kalça protezi ameliyatı göz önünde bulundurulmalıdır.
Her hasta için farklı faktörler söz konusu olduğundan, bu kararı verirken hastanın yaşam kalitesi, genel sağlık durumu ve diğer tıbbi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
Kalça Protez Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Genel anestezi ya da spinal-epidural anestezi yöntemleri ile belden uyuşturularak ameliyat yapılır. Ameliyatta kalça eklemine açık cerrahi ile girilerek eklemde çıkık oluşturulur. Kireçlenme sonucu bozulmuş olan femoral baş ve boyun çıkarıldıktan sonra, leğen kemiğinin yuvası özel aletler ile hazırlanır.
İlk önce leğen kemiğinin yuvası olan asetabulama titanyum malzemeden imal edilmiş metal bir implant yerleştirilir. Bazen 1-2 adet vida ile sabitlenmesi gerekse de çoğu zaman sıkıştırılarak koyulduğundan vidaya ihtiyaç kalmaz. Bu yapay metalin içine seramik malzemeden oluşan yıpranmaya karşı oldukça dayanıklı, yapay eklemin iç yüzeyini oluşturan iç kap adı verilen implant yerleştirilir. Daha sonra uyluk kemiği özel aletler ile hazırlanarak, titanyum malzemeden imal edilmiş femoral stem adı verilen metal implant çakılır. Ucuna da seramik malzemeden yapılmış femoral baş konularak yapay eklem oluşturulur. Yapay eklem en son olarak yerine yerleştirilerek, çıkık oluşup olmadığı ve her iki bacağın eşit olup olmadığına bakılır.
Kalça Protezinin Çeşitleri Nelerdir?
Total Kalça Protezi: En sık yapılan kalça protezi ameliyat çeşididir. Eklem yüzeylerinin her iki tarafı değiştirilerek, yapay eklem yapılır.
Parsiyel Kalça Protezi: Total kalça protezinden farklı olarak, eklem yüzeylerinden sadece uyluk kemiğinin baş-boyun kısmı değiştirilir. Özellikle yaşlılarda kaynaması imkansız olan kalça kırıklarının ameliyatı bu şekilde yapılır.
Yüzey Değiştirme Protezi: Eklemin her iki yüzeyi de değiştirilir. Eklem kireçlenmesi olan genç aktif hastalarda uygulanır. Her hasta bu ameliyata uygun olmayabilir.
Kalça Protezinde Kullanılan İmplantlar Hangi Malzemeden Yapılmıştır?
Asetabuler Kap: Titanyum ya da tantalyum adı verilen metal malzemeden yapılır. Her iki metal de insan kemiği tarafından iyi tolere edilir. Aynı zamanda bu metallerin kemik ile integrasyonu yani birleşimi de çok iyidir. Asetabuler Kap’ın içine seramik ya da yüksek çapraz bağlı (high-cross linked) polietilen insert yerleştirilir. Bu insert ile femoral baş eklem yapar.
Femoral Sap (Stem): Kalça protezinin uyluk kemiğinin (femur) içine yerleştirilen bölümüdür. Günümüzde femoral stem çoğunlukla çimentosuz tercih edilir. Çimentosuz femoral stem yapılacaksa titanyum metalden yapılanlar tercih edilir. Titanyumun içine kemik dokusu girerek mükemmel bir uyum sağlar, bu da uzun vadeli sonuçların mükemmel olması demektir. Özellikle ileri derecede kemik erimesi olan hastalarda femoral stem’i sağlam şekilde yerleştirmek için kemik çimentosu kullanmak gerekir. Bu durumda femoral stem Kobalt-Krom malzemeden olanı uygundur. Hem titanyum olsun hem de kobalt-krom olsun, her iki malzemede insan vücuduna uygundur ve iyi tolere edilirler.
Femoral Baş: Uyluk kemiğinin içine yerleştirilen femoral stemin ucuna takılarak, eklemin diğer yüzeyini oluşturur. Femoral baş günümüzde başlıca 2 ayrı malzemeden yapılır: o Seramik Baş: Porselen benzeri bu malzemenin özelliği, yüzeyinin çok sert olmasıdır. Sert yüzey, aşınmaya ve çizilmeye karşı oldukça dirençli olup, kalça protezinin ömrünü direkt etkiler. Eklem yaptığı karşı tarafta yani asetabuler kap içinde ya seramik liner ya da polietilen liner olmalıdır. o Kobalt-Krom Baş: Seramikten sonra en fazla kullanılan metal femoral baş malzemesidir. Kobalt-Krom başın eklem yaptığı taraftaki malzemesi ise çoğunlukla (asetabuler liner) polietilen liner’dır.
Asetabuler Liner: Asetabuler kapın içine oturur ve femoral baş ile eklem yaparak bir nevi yeni kıkırdak fonksiyonu görevi görür. Günümüzde iki faklı malzemeden üretilir. o Seramik Liner: Aynı femoral başta kullanılan seramiğin özelliklerinden dolayı tercih edilir. Eğer asetabuler liner seramik yapılırsa femoral başında seramik olması şarttır. o Polietilen Liner: Günümüzde kullanılan asetabuler linerlar arasında en yaygın kullanılan high-cross link polietilen asetabular linerdır. Metal (Kobalt-Krom) veya seramik malzemeden imal edilmiş femoral başlar ile çok iyi uyum gösterir.
Kalça Protezi Ameliyatı Sonraki Süreç Nasıldır?
Total kalça protezi ameliyatı yaptığım hastalarımı ameliyattan 24 saat geçmeden bir walker yardımıyla yürütüyorum. Hastanın ameliyatını sabah erken saatlerde yapmışsam ameliyatın akşamı ya da ertesi gün sabah saatlerinde hastanın drenini çekmeden de yürütüyorum. Bu durum hem tek taraflı kalça protezi hem de çift taraflı yapılan kalça protezi ameliyatı için geçerlidir.
Erken dönem hastanın yürümesi pıhtı oluşumu gibi olası bir sürü komplikasyondan hastayı koruduğu gibi, ameliyat bölgesinin kan akımını artırarak daha hızlı bir iyileşme elde edilir.
Kalça protezi yaptığım hastalarımın çoğu ameliyattan 3 hafta sonra walker ya da koltuk değneği olmadan yürüyebilir hale gelir.
Ameliyattan birkaç gün sonra su geçirmez pansuman malzemeleri ile hastalar rahatlıkla duş alabilirler.
Kalça protezi ameliyatından sonraki süreci özetlemek gerekirse;
1 - 3. Gün: Benim ya da hemşirenin gözetiminde kısa yürüyüşler.
3.Gün- 3 Hafta: Yürüteç (walker) ya da koltuk değneği yardımıyla gittikçe artan mesafede yapılan yürüyüşler.
4. Haftadan sonra: Walker ya da koltuk değneği yardımı olamadan yürüme
Sıkça Sorulan Sorular
Kalça Protezi Ameliyatı Ne Kadar Sürer?
Kalça protezi ameliyatı ortalama 1-1,5 saat süren ameliyattır. Hastalar hastanede ameliyattan sonra 2-3 gün kalmaları yeterli olur.
Aynı Ameliyatta Her İki Kalçamdan Protez Ameliyatı Olabilir miyim?
Evet, özellikle 80 yaşından küçük olan ve eşlik eden kalp ve akciğer hastalığı olmayan hastalara aynı seansta kalça protezi ameliyatı yapılabilir.
Kalça Protezinin Ömrü Ne Kadardır?
Günümüzde kalça protezinin ortalama süresi 20-30 yıl arasındadır.
Ameliyat ve iyileşme süreci çok ağrılı mıdır?
Total kalça protezi sonrası yaşanan ağrı, son 10-15 yılda bölgesel sinir blokları, spinal ve epidural anestezi uygulamaları ile ve ağrı kontrolü için kullanılan çeşitli diğer yöntemlerin artmasıyla büyük ölçüde azalmıştır. Total kalça protezi, genel olarak total diz protezinden daha az ağrılı kabul edilir. Erken hareket aralığı ve hızlı rehabilitasyon protokolleri de ameliyatın genel olarak geçmiş yıllara göre çok daha az ağrılı olmasını sağlamak amacıyla erken dönemdeki eklem sertliği ve ağrıyı azaltmaya yöneliktir.
Kalça Protezi Ameliyatından Sonra Hastanede Ne Kadar Kalınır?
Total kalça protezi ameliyatı tek taraflı yapıldığında genellikle 3 gece hastanede yatması yeterli olur. Eğer hastanın her iki kalçasına aynı ameliyatta total kalça protez ameliyatı yapılmışsa bu süre 5 gece olabilir. Hastanın ameliyattan önceki genel durumu, hastanın yaşı, ek başka hastalıklarının olup olmadığı ameliyattan sonra hastanın hastanede kalış süresini etkileyen faktörlerdir. Hastanede kalış süresini etkileyen bir başka faktör ise, ameliyat sonrası rehabilitasyonun ne durumda olduğudur. Hasta taburcu edilirken yardımla da olsa yatağından oturup kalkabilmeli, bir walker yardımı ile odasında ve odanın dışında koridorda yürüyebilmeli, alafranga tuvalete oturabilmelidir. Bunları yapabilmesi için hastanın dizinin bükme açısının hastaneden taburcu edilirken 90 derece olması önemlidir.
Kalça Protezi Ameliyatından Sonra Dikişler Ne zaman Alınır?
Benim yaptığım ameliyatlarda hastanın cildini emilebilen ve dışarıdan görünmeyen dikiş ile diktiğimden, dikiş alınmasına gerek olmaz. Yaranın iyileşme süresi ortalama 10-14 gün arasıdır. Bu zamandan sonra yaranın pansumana ihtiyacı yoktur.
Kalça Protezi Ameliyatından Sonra Dikişler Ne zaman Alınır?
Yaklaşık 12-15 cm’lik bir kesiden total kalça protezi ameliyatı yapılır. Yaranın büyüklüğünü etkileyen faktörler; hastanın aşırı şişman olup olmaması, kireçlenme kalça çıkığı zemininde ise daha büyük kesiler gerekir. Küçük kesinin ağrı ve iyileşme üzerine bir avantajı olmadığı bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir.
Kalça Protezi Ameliyatından Ne Kadar Sonra Duş Alabilirim?
Benim kendi yaptığım kalça protezi ameliyatlarından 24. saatten sonra genellikle dizdeki drenler çıkarıyorum ve su geçirmez pansuman malzemeleri ile yaranız kapatıyorum. Bu süre sonrasında ya da ameliyatın 3.4. günde evinize gitmeden isterseniz hastanede hemşire gözetiminde duş alabilirsiniz. Taburcu olup, evinize gittiğinizde de yine yaranızın üstünde su geçirmez pansuman malzemesi olduğu müddetçe duş almanızda bir sorun olmayacaktır.
Kalça Protezi Ameliyatından Sonra Hangi Kısıtlamalar Olacak?
Ameliyat sonrası yaklaşık altı hafta boyunca kalça çıkığı riskini artırabilecek belirli kalça pozisyonlarından kaçınmanızı önemlidir. Bu hareketlerin başlıcaları bacak bacak üstüne atmak, yere çömelmektir. Altı hafta sonra, ameliyata dahil olan yumuşak dokular iyileşir ve kısıtlamalar genellikle kaldırılır – daha fazla aktivitelere izin verilir.
