Dizde Kıkırdak Yaralanmaları ve Ameliyat Seçenekleri
İçindekiler
- Diz Ekleminde Eklem Kıkırdağının Kemikten Ayrılması
- Diz Ekleminde Kıkırdak Hasarının Tedavisi
- Diz Eklemi Kıkırdak Hasarında Cerrahi Dışı Yöntemler
- Diz Eklemi Kıkırdak Hasarında Cerrahi Yöntemler
Diz yaralanması diz eklemini oluşturan yapıların üzerindeki kıkırdak kaplamaya zarar verebilir. Bazen yaralanma hem kıkırdağı hem de kıkırdağın üzerini kapladığı kemik yapıya da zarar verebilir.
Eğer hasar sadece kıkırdakta ise röntgende görülmez, kıkırdak dokusunu detaylı olarak gösteren MRI’da görülür.
Diz Ekleminde Eklem Kıkırdağının Kemikten Ayrılması
Travma sonrası diz ekleminde bir parça kıkırdak veya kemik koparsa (bazı vakalarda kıkırdağın altındaki kemik ile kopar) ve yaralanma hemen tedavi edilmezse, bu parça eklem içine düşüp, eklem sıvısının olduğu her yere gidebilir. Buna eklem faresi denir. Ayrışan kıkırdak parça bazen dizi oluşturan kemiklerin arasına sıkışabilir, ağrıya neden olabileceği gibi diz eklemini kilitleyip diz hareketlerini kısıtlayabilir. Dizden klik sesi gelebilir hatta diz şişebilir.
Diz Ekleminde Kıkırdak Hasarının Tedavisi
Tedavi planını oluştururken MRI detaylı olarak değerlendirilir ve aşağıdaki soruların cevabını göre tedavi planı yapılır.
- Yaralanan kıkırdağın alanı ve derinliği ne kadar?
- Dizdeki yeri (yük binen alanda mı?)
- Yaralanan kıkırdak parça kopup eklem içine düşmüş mü?
- Eğer kıkırdak parçası kopmamışsa, kopma riski var mı? (parça stabil mi)
Diz Eklemi Kıkırdak Hasarında Cerrahi Dışı Yöntemler
Hastanın yapılan muayenesi ve değerlendirilen MRI’ları sonucu kıkırdak hasarının cerrahi işlem yapılmadan iyileşeceği düşünüldüğü durumlarda aşağıdaki tedaviler uygulanabilir.
- Ağrıyı kontrol edip beklemek.
- Koltuk değneği kullanarak belli bir süre yük vermemek.
- Fizyoterapi eşliğinde egzersiz.
- Aktivitelerin düzenlenmesi.
- Kilo vermek
- Diz eklemine PRGF(Plasma Rich in Growth Factor) ve Kök Hücre (yağ veya kemik iliği) gibi uygulamalar yapılabilir.
Diz Eklemi Kıkırdak Hasarında Cerrahi Yöntemler
Kapalı Ameliyat (Artroskopik) ile Kıkırdak Parçalarının Temizliği (Artroskopik Debridman):
Amaç kapalı ameliyat ile ekleme girip varsa serbest parçalar onları çıkarıp, hasar gören kıkırdak parçalarını temizlemektir. Tam kat olmayan kıkırdak yaralanmalarında sık yapılan işlemdir. Özellikle kilitlenme ve takılma gibi mekanik sorunları olan hastalar erken dönemde çok fazla fayda görürler, kısa sürede yapılabilen işlem olup hastalar normal yaşantılarına hızlıca dönebilirler.
Ayrışan Kıkırdak Parçasının Sabitlenmesi
Bu cerrahi işlemde amaç ayrışan kıkırdak parçasının ayrıştığı yere vida veya teller ile tutturulup sabitlenmesi ve kopan kıkırdak-kemik parçasının iyileşmesidir.
Eğer hastanın büyüme kıkırdakları kapanmamış ise yani boy uzaması durmamışsa bu cerrahi girişimden fayda görme şansı yüksektir. İyileşmeyi etkileyen bir başka faktör ise ayrışan kıkırdak parçada kemik parça olup olmadığıdır. Eğer kıkırdak parça altındaki kemik parça ile ayrışmışsa iyileşme şansı daha yüksektir. Parça tespit edilirken eriyebilen vidalar ya da teller tercih edilmeli, eğer bu vidaların temininde güçlük yaşanırsa metal vidalar iyileşmeyi takiben 6-9 ay sonra çıkarılmalıdır.
Mikrokırık Yöntemi (Kemik İliğini Uyarma Yöntemi)
4 cm2 den az kıkırdak hasarı olan hastalara uygulanabilir. Amaç, onarıcı doku oluşumunu uyarmak için kemik iliği elemanlarının hasarlı bölgeye ulaşımını sağlamaktır. Kapalı ameliyat ile yapılır. Hasarlı olan kıkırdak bölgesi temizlenerek (debridman), daha sonra özel bir alet yardımıyla kemikten kemik iliğine doğru yaklaşık 1 mm çapında delikler açılır. Bu deliklerin birbirine 3-4 mm’den yakın olmamasına özen gösterilir. Ameliyat sonrası yaklaşık 5-6 hafta yük verdirilmez. Koltuk değneği kullandırılır.
Mozaikplasti (Osteokondral Otogreftleme)
Bu cerrahi işlemde, sağlıklı-sağlam kıkırdak altındaki kemik ile birlikte eklemin bir bölümünden hasarlı bölümüne nakli yapılır. Sağlıklı kıkırdak dokusu (greft), kemiğin ağırlık taşımayan bir bölgesinden silindirik şekilli bir tıkaç şeklinde alınır ve daha sonra hasarlı kıkırdak alanına açılan alanlara yerleştirilir. Hasara bağlı olarak tek silindir veya birden fazla silindir alınabilir.
Osteokondral Allogreft Nakli
Diz ekleminde kıkırdak hasarının çok fazla olduğu durumlarda, kadavradan kıkırdak-kemik dokusu nakli gerçekleştirilir. Mozaikplasti cerrahisine benzer, farkı hasarlı-eksik olan kıkırdak bölgesine yapılan olan naklin hastanın kendisinden değil, kadavradan alınmasıdır. Kıkırdak defekti olan bölgenin şekline uygun kıkırdak-kemik parça nakledilir.
Otolog Kondrosit İmplantasyonu(Kıkırdak Hücresi Nakli)
İki ayrı ameliyat gerektiren bir işlemdir. İlk ameliyatta kapalı ameliyat ile girilip diz ekleminin yük binmeyen alanından ve sağlam kıkırdak bölgesinden küçük bir parça alınır. Bu parça laboratuvara gönderilerek kıkırdak hücreleri çoğaltılarak bir yüzeye dizilir. İlk cerrahiden yaklaşık 3-5 hafta sonra ikinci bir cerrahi işlem ile laboratuvarda çoğaltılan kıkırdak hücreleri, hasarlı alana nakledilir.