Stres kırığı tekrarlayan küçük travmalara bağlı olarak ve bilindik kırığın aksine, düşme gibi anlık bir travma olmadan, zaman içinde yavaş olarak gelişen vücuttaki etkilenen kemik yapısında değişen oranlarda yaralanmayı tanımlayan bir durumdur.
Stres kırığında kemik dokusunun kapasitesini aşan küçük kuvvetlerin belirli bir zaman aralığında, tekrarlayan travmalara maruz kalması sonucu oluşur. Bu tekrarlayan travmaların derecesi anlık kırık oluşturabilecek yüklenmelerin altındadır. Normal kırıkta ise anlık travmaya bağlı kırık oluşumu vardır.
Diyetinizde kalsiyum ve D vitamininin yetersizliğinde, kadınlarda adet düzensizliği gibi sebeplerde kemik dokusunun kapasitesinin düşmesine bağlı oluşur.
Sporcularda ve özellikle uzun mesafe koşucularında ise tekrarlayan küçük travmaların fazla oluşması sonucu kemik dokusunun kapasitesinin üzerinde yüklere maruz kalma sonucu oluşur.
Stres kırıklarını yorgunluk kırığı olarak da adlandırabiliriz. Bunun en güzel örneği metal yorgunluğudur. Metal bir teli mesela metal kağıt ataşını, yavaşça 1 kaç defa aynı yerden bükerseniz, kırılmaz. Ancak yeterince fazla sayıda bükerseniz, kırıldığını göreceksiniz. Stres kırıklarını da aynı şekilde, kemiğin maruz kaldığı düzenli travmalara bağlı olarak geliştiğini düşünebilirsiniz.
Kemiklerimizde kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesi gibi düzenli olarak yıkım ve yapım işlemi vardır. Kemik yıkımının artması ya da kemik yapımın azalması stres kırığına yol açar.
Vücudumuzda stres kırıkları en çok ayak kemiklerinde olur. Bunun sebebi ayakta dururken, yürürken, koşarken ayak kemiklerine sürekli olarak yük binmesinden kaynaklanır.
En sık iki sebebi vardır;
Ayakta stres kırığının en sık belirtisi kırılan kemiğin bölgesindeki ağrıdır. İlk başta sadece yapılan aktivelerden sonra oluşan ağrı, zamanla kırığın ilerlemesi ile günlük yaşamı da etkilemeye başlar, yürürken dahi topallamaya sebep olacak kadar ağrı yapar.
Ağrının bir diğer özelliği tam kemiğin üzerinde olması ve kemiğin üzerinde dokunmakla, sıkmakla oluşan hassasiyettir.
Ağrı zamanla artış gösterir. Başlangıçta az olan ağrı, günler içinde doktora başvuracak kadar artar.
Stres kırığında oluşan ağrı; yürüme, koşma gibi aktivitelerden sonra daha da artar.
Hastanın hikayesini dinledikten sonra detaylı fiziki muayene ile stres kırığından şüphelenilir. Eğer kemiğin kabuğu olarak adlandırdığımız korteks yapısında kırık oluşmamışsa, Röntgenlerde kırık görülmez.
MR görüntüleme yöntemi ile stres kırıklarının tamamına yakını saptanabilir. Ayrıca MR görüntüleme yöntemi ile kırığın derecelendirilmesi de yapılır.
Stres kırıklarının tedavilerinde karar verebilmek ve hastaları takip edebilmek için derecelendirme yapılmalıdır. MR görüntüleme yöntemine göre derecelendirme yapılır.
Ayakta çoğu stres kırıkları, yapılan aktivitelerin geçici olarak sonlandırılması ile kendi kendine iyileşir. Bazı hastalarda alçı botu kullanmak gerekebilir. Burada amaç kemiğin kendi kendini iyileştirebilmesi için kemik dokusuna fırsat sağlamaktır. Eğer diyetinizde eksikse doktorunuzun önerebileceği Kalsiyum ve D vitamini takviyesi alabilirsiniz. Ağrı tedavisi için, buz uygulaması yapılabilir.
Bir kırığın iyileşebilmesi için gerekli şart kırığın yeterince sabitlenmesidir. Eğer yapacağınız aktiviteler kırık bölgesine yük bindiriyorsa, aktiviteleri sonlandırmanız gerekir. Ancak bisiklet ve yüzme gibi sporlar ayağa yük bindirmeyeceği için ve sporcunun aerobik kondisyonunu korumaya yardımcı olacağı için ayak stres kırığı olan sporcularda önerilir.
Kırığın kaynama süresi, hangi kemiğin kırıldığı ile yakından ilgilidir. Ayrıca kırığın derecesi de iyileşme süresini etkiler. Ayakta oluşan çoğu stres kırığı ortalama 4 ile 6 hafta arasında kaynar.
Naviküler kemik, 5. tarak kemiği ve ayak bileğinin Medial malleol gibi yapılarında oluşan bazı stres kırıklarının kaynaması diğer stres kırıklarından daha zordur. Bu kemik kırıklarında kemiğin kaynamasını sağlamak için ayak uygun pozisyonda alçı ile sabitlenir.
Ayak ve ayak bileğindeki bazı kemiklerin stres kırıklarının kaynaması zordur. Bir kırığın kaynayabilmesi için kemiğin kanlanmasının iyi olması gerekir. Ayakta oluşan bazı kırıklarda, kırılan parçanın bir kısmının kanlanması bozulur.
Ayakta en çok kaynaması zor olan 3 kemik:
Eğer ameliyatın dışındaki tedavi yöntemleri ile belirli zaman zarfında kaynamayan stres kırıklarının tedavisi ameliyattır. Ameliyatta yapılan işlem kırığın metal plak ve vidalar ile sabitlenmesidir.